Rob Wallace biologo ebolutiboa da eta AEBetako osasun publikoarentzako egiten du lan. Pandemia berriak ikertu ditu 25 urtez eta Pello Zubiriaren Net Hurbileko artikulu honetan irakurria izango duzu koronabirusari buruzko bere tesien berri. Marx21 aldizkarian egin zioten elkarrizketa hau eta geroztik hainbat hedabidek itzuli dute (soberaniaalimentaria.info eta directa.cat). Elikaduraz diharduten pasarteak itzuli ditugu laburpen honetan:

Hainbat urtetan ikertu dituzu epidemiak eta hauen kausak. Big Farms Make Big Flu (Etxalde handiak, gripe handiak) liburuan nekazal praktika industrialen, nekazaritza ekologikoaren eta birusen epidemiologiaren arteko harremanak aztertu dituzu. Zein da zure ikuspegia?

Agerraldi bakoitzaren benetako arriskua da ez ulertzea beste COVID19 bat ez dela kasu aislatu bat. Birusen eragina handitu izana zuzenean dago lotua elikagaien ekoizpenarekin eta enpresa multinazionalen errentagarritasunarekin. Birusak zergatik ari diren arriskutsuagoak bihurtzen ulertu nahi duen edonork ikertu behar du nekazaritzaren eredu industriala, eta zehatzago, abeltzaintza ekoizpena. Gaur egun, gobernu eta zientzialari gutxi daude prest hori egiteko. Alderantziz: agerraldi berriak sortzen direnean, gobernuek, komunikabideek eta erakunde mediku gehienak hain daude kontzentratuta emergentziak banaka erantzuten, ahazten dituztela zeintzuk diren egiturazko kausak, zeinak bihurtzen dituzten patogeno anitz eta bazterrekoak ustekabeko fenomeno global.

Zeintzuk dira erantzuleak?

Nekazaritza industriala aipatu dut, baina ikuspegia zabalagoa da. Kapitalak lurrak bereganatzen dizkie azken baso primarioei eta mundu osoko nekazal ekoizpen txikiei. Inbertsio hauek basogabetzea bultzatzen dute eta gaixotasunak sortzen dituen garapen mota bat ere bai. Lur eremu zabal horiek osatzen duten aniztasun funtzional eta konplexua berdindu egiten da eta patogenoak, lehenago itxita zeudenak, zabaldu egiten dira tokiko abeltzaintzara eta giza komunitateetara. Laburrean esateko, munduko kapitalaren zentroak, adibidez Londres, New York, Hong Kong, horiek hartu behar ditugu gaixotasun fokuen iturri nagusitzat.

Zein gaixotasun zabaldu dira modu horretan?

Gaur egun, ez dago patogenorik kapitalaren eraginetik kanpo dagoenik. Leku urrunenek ere eragina jasotzen dute. Ebola, zika, koronabirusak, sukar horia berriz agertzea, hegazti gripe hainbat eta zerrien sukar afrikarra honen adibide dira: patogeno hauek barruko txoko batetik irteten dira herri-ertzetara, ondoren lurraldeko hirietara eta azkenik, munduko bidaien sarera. Aste batzuen aldea baino ez dago ebola transmititzen dutela uste den Kongoko saguzarretatik, birus horrek Miamin hiltzen dituen bainularietara.

Zein funtzio betetzen dute enpresa multinazionalek prozesu honetan?

Lurra planeta gaur egun nekazal fabrika industrial handi bat da, hein handi batean, bai biomasa aldetik eta baita lurraren erabilera aldetik ere. Agroindustriaren helburua elikagaien merkatua akaparatzea da. Proiektu neoliberala diseinatuta dago industrializatutako herrialde garatuenei laguntzeko herrialde ahulenei beren lurrak eta baliabideak lapurtzen. Ondorioa da lehenago baso ekosistemei lotuak zeuden eta denbora tarte luzeetan garatu ziren patogeno berri hauetako asko askatzen ari direla eta mundu osoaren mehatxu direla.

Zeintzuk dira agroindustriaren ekoizpen moduen ondorioak?

Nekazaritzak, kapitalismoaren beharren arabera antolatuta dagoenak, eta ekologia naturala ordezkatzen duenak, eskaintzen ditu patogeno batek behar dituen baldintza zehatzak fenotiporik erasokor eta kutsakorrenak garatzeko. Ezingo litzateke sistema hoberik diseinatu gaixotasun hilkorrak sortzeko.

Nola gertatzen da hori?

Etxaldeko animalien monolaborantza genetikoak zabaltzeak deuseztatzen du edozein hesi immunologiko, transmisioa gelditzeko edo mantsotzeko gai izango dena. Dimentsio handiek eta herritarren dentsitate altuek errazten dute kutsatze tasa handiagoak izatea. Pilaketa hauek animalien erantzun immunologikoa deprimitzen dute. Animalien errendimendu handia da edozein ekoizpen industrialen oinarri mugiezina, eta horrek ematen die birusei etengabe animali berrietan hazteko aukera, eta horrek eragiten du birusen indarra. Beste hitz batzuetan esanda, agroindustria bideratuta dago irabazietara eta badirudi mila milioi pertsona hil ditzakeen birus bat erabiltzeak arriskua konpentsatzen duela.

Nola?!

Enpresa hauek arrisku epidemikoa duten beren operazioen kosteak beste guztioi bideratzen dizkigute: animaliak eurak, kontsumitzaileak, nekazariak, tokiko komunitateak eta alde guztietako gobernuak. Kalteak hain dira handiak agroindustria egun ezagutzen dugun bezala bukatua legokeela betiko kostu horiek enpresen kontuari gehituko bagenizkio. Inongo enpresak ezingo luke jasan eragindako kalte hauen kostua.

Zeintzuk lirateke gaixotasun infekziosoen aurka egiteko irtenbide jasangarriak?

Birusen agerraldi berriak gutxitzeko, errotik aldatu behar da elikagaien ekoizpena. Nekazarien autonomiak eta sektore publiko indartsu batek gutxitu ditzake infekzio deskontrolatuak eta aldebakarreko kutsadura kateak. Honek eskatzen du abeltzaintzan eta laboreetan bioaniztasuna sustatzea, eta estrategikoki basoberritzea, bai nekazal ustiaketa bakoitzean eta baita lurralde mailan ere. Utzi behar da elikadurarako animaliak tokian ugaltzea immunitate mekanismoak transmititu daitezen. Ekoizpen justu bat bateratu behar da ondasunen zirkulazio berdinzale batekin. Honek eskatzen ditu nekazaritza ekologikoari diru-laguntzak ematea, baita salmenta prezioei ere, eta kontsumitzaileentzako programak jartzea. Proiektu hauek babestu egin behar dira ekonomia liberalak bai norbanakoei eta bai komunitateei inposatzen dizkien mugen aurrean, eta proiektu hauek defendatu egin behar dira kapitalak zuzendutako Estatuaren zapalkuntzaren aurrean.

Zer eskatu beharko luke ezkerrak gaixotasunen agerraldiak handitzen ari diren honetan?

Agroindustria, gizartearen erreprodukzio modu gisa, abolitu egin behar da betiko, besterik ez bada osasun publikoagatik. Elikagaien ekoizpen oso industrializatua gizateria osoa arriskuan jartzen duen praktiken menpekoa da, eta kasu honetan, beste pandemia hilkor bat askatzen laguntzen du.

Exigitu beharko genuke elikadura sistemak sozializatzea, patogeno arriskutsu hauek garatzerik izan ez dezaten. Hori lortzeko, elikagaien ekoizpena berriz txertatu behar da nekazal komunitateen beharren artean. Honek eskatuko ditu, lehenik, ingurumena eta nekazariak babesten dituzten praktika agroekologikoak martxan jartzea. Panorama orokorra hau da: gure ekologia gure ekonomiatik bereizten duen arrakala metabolikoa sendatu behar dugu. Laburtzeko, mundu bat dugu irabazteko.