Enpresako ate guztiak itxita dauden arren, langileak oraindik ere lantokiaren atarian biltzen dira. Autoen sarrera oztopatu dute barrikada batekin, eta zaintza lanak egiteko txandak antolatu dituzte, “lantokia hustu ez dezaten”. “Badakigu hor barruan dauden baliozko makina eta lehengaietatik guk ez dugula ezer aterako”, aitortu du Diego Bracamontek; “hau saltzen den egunean diru guztia banketxeentzat izango den arren, lantokia egunen batean irekiko den esperantza ez dugu galdu nahi; baina hori baino gehiago, elkarrekin jarraitzeko modu bat da”.
Xeyko langile beteranoetakoa da Bracamonte. 1985ean sartu zen enpresan, eta gaur arte. 59 urte dauzka, eta garbi du etorkizuna: “Hemen bukatu da nire lan bizitza. Amorrua ematen dit horrela amaitu behar izateak, baina niretzat bukatu da; min handiagoa ematen dit, ordea, enpresako gazteengatik. Haiei ibilbide profesional osoa ukatu diete, berez etorkizuna zeukan enpresa izan arren”.
Gazte horietako bat da Mikel Etxabe. Lanbide heziketa amaitu eta lanean hasi zen, 17 urte zituela, Zumaiako aroztegi batean. “Orduan izan nuen lehen harremana Xeyrekin eta enpresan lanean hasteko aukera izan nuen”. Baina lehen aldi hura bukatu zen eta bederatzi urte egin zituen Azpeitian lanean, iaz berriro Xeytik deitu zioten arte. “Lan asko zegoela eta ea lanera joango nintzen proposatu zidaten. Nik ordurako entzuna nuen arazoak zeudela ordainketekin, baina Xeyko arduradunek esan zidaten lasai egoteko, kreditua lortu zutela eta lana bazegoela. Eta halaxe hasi nintzen berriro”. Eta lana egon, ba omen zegoen. “Hasi eta berehala ordu estrak sartzen hasi ginen, egunean bi ordu eta erdi”. Otsailean kontratu mugagabea egin zioten, baina martxoan hasi ziren kontuak aldrebesten. Eta orain kalean ikusten du bere burua. “Langileon egoera oso larria da, hori esan beharra dago. Aurrekoan bat baino gehiago negarrez ikusi genuen. Pentsa, askori 11 paga zor dizkiete. Gazte asko gaude etxea ordaintzen ari garenak, seme-alabak dauzkagu, hilero gastu finko handiak, errukirik gabe iristen direnak... Honi aurre egitea ez da batera erraza”, dio Etxabek; “langileak hondoratuta gaude”, aitortu du Bracamontek, korapiloa eztarrian. “Bidegabekeria hutsa da langileoi egin digutena”.
“Engainatu egin gaituzte”
Xeyko zuzendaritzak enpresa ixtea erabaki du, 30 milioiko zorrari aurre egiteko gaitasunik ez daukala arrazoituta. Une honetan, itxiera txostena noiz argitaratu zain daude langileak. Uztailaren 28rako egon ote daitekeen esan diete, baina luzatu egingo dela uste dute; ez dira fio. “Engainatu egin gaituzte, behin eta berriro; hau guztia ondo landutako estrategia bat izan da, eta helburua garbi zuten, enpresa hustu eta ixtea”, dio Bracamontek, minduta. Eta jarraitu du: “2009tik 2012ra, krisiaren erdian, enpresako lau milioi euro banatu zituzten jabeen artean; hurrengo urtean, 2013an, Susperregik hartu zuen gidaritza eta zuzendaritza talde berria ekarri zuen, Juan Fano buru. Eta orduan eskatu ziguten langileoi esfortzu bat egiteko, laguntzeko soldata estrekin, enpresak likidezia arazoak zituela. Langileok laguntzea erabaki genuen”.
2011n eta 2012an oso lan gutxi zegoela onartzen dute bi langileek, baina azken urteotan egoera erabat irauli omen da: “Lan asko ari ginen egiten, bezeroen zerrenda hazi egin zen, eta fakturazioak gora egin du urtetik urtera. Iaz 24,5 milioi fakturatu ziren, eta aurten, martxoan, 9 milioi euro zeuden fakturatuta. Fanok berak orduan aitortuta, urte 30 milioitik gora amaitzeko bidean ginen”.
Lana lepo, baina martxoan hasi ziren soldaten ordainketak atzeratzen. “Beti gezurretan ibili zaizkigu. Kapitala handitzeko bidean zeudela, likidezia arazoak konpontzeko moduan zeudela... Konturatzerako enpresa itxi egin dute”. Langileen susmoa da enpresako zuzendaritzak iruzur egin diela. “Epaileak izendatutako administraria iritsi zenean harri eta zur gelditu zen enpresako kontu guztiak zeron aurkitu zituenean. Enpresa hustu egin dute, dirua eraman egin dute”. Victoriano Susperregi akziodun nagusia ikusten dute honen guztiaren arduradun nagusi. “Dagoeneko 74 urte dauzka eta pentsatuko zuen bazela poltsikoak bete eta alde egiteko garaia”, salatu dute Bracamontek eta Etxabek.
Zorrak inguruko enpresatan
Enpresako 170 langileak eta haien familiak dira lehen kaltetuak, baina Xeyren itxiera kolpe gogorra izango da hornitzaile izan diren inguruko enpresa txiki askorentzat. Hala nabarmendu du Etxabek: “Guk ikusi ditugu 200.000 euroko, 100.000 euroko zorrak, Zumaiako, Zarauzko edo Azpeitiko enpresekin; horientzat sekulako kolpea da. Badakigu baten batek etxebizitza hipotekatu behar izan duela aurrera egiteko”.
Haserre daude, baita ere, Eusko Jaurlaritzaren “utzikeriarekin”. Enpresaren akzioen %30aren jabe da Jaurlaritza, “baina ez enpresaren inolako jarraipenik egin. Eta hori oso larria da”, dio Bracamontek, “hemen diru publikoarekin, guztion diruarekin, egon direlako batzuk jolasten”. Jaurlaritzarekin egin berri duten bileran garbi adierazi omen ziete enpresa likidaziora doala. “Jaurlaritzak agertu du jarraitzeko borondatea, baina bakarrik ezin du”, osatu du.
Gaur egun bizi duten egoera lehenbailehen amaitzea nahi dute, Fogasatik diru sarreraren bat jasotzeko. Baina bitartean ez dute etsiko. Bihar Zumaian deitu duten manifestazioan parte hartzeko deia egin dute, “hau berriro gerta ez dadin. Enpresa hau aurrera zihoan eta nahita itxi dute. Horrelakorik gertatzen den azken aldia izan dadin, manifestazioan gurekin bat egiteko eskatzen dizuegu”.
Elkarrizketa hau Zumaiako Baleikek argitaratu du eta Creative Commons lizentziari esker ekarri dugu.
