Lapurdi, Nafarroa Beherea eta Zuberoako mugimendu abertzalea antolatzen hasi zirenetik 60 urtera, apirilaren 9an 1.500 lagun elkartu ziren Itsasun, Biharko Euskal Herria eraikitzeko prest aldarriarekin. Bi eguneko egitaraua antolatu zuten, “mugimendu zabala” elkartzeko xedez.

Manifestazioa burututa, 1963an Itsasun ipinitako oroit-harrian hitza hartu zuen Mikel Iribarren herriko auzapezak, eta Ipar Euskal Herriko abertzaleei ekintzarako eta bateratzeko deia egin zien. Bagira prozesuko “fase berri bat” iragarri zuen, 2024ko Aberri Egunera arte luzatuko dena. Helburua da mugimendu abertzalearen diagnosia egitea, herritarrei galdetuta zer iritzi duten zenbait auziren gainean –euskara, etxebizitza, nazio eraikuntza, migratzaileekiko elkartasuna, feminismoa...–.

“Ibilbide eta sentsibilitate desberdinetako” 60 abertzalek izenpetutako Izan ginen, bagira, izanen gira dokumentua irakurri zuten Gexan Alfaro, Grazi Etxebehere, Irantzu Idoate eta Thibaut Godinek, eta abertzaleen “eraikitzeko gaitasuna” azpimarratu zuten: “Eraikitzeko sortu ginen, ez erresistentzia hutsa egiteko”. “Alimaleko errepresioari” aurre egin eta Euskal Herriaren askatasunaren alde egin direnak oroitu zituzten: ikastolen sorrera, laborantza lurren defentsa, euskara eta euskal kulturarentzako espazioa, sindikalismo abertzalea, komunikabideen sorrera, hauteskundeetan aitzinamendua... Baieztatu zuten abertzaleen ideiak “inoiz baino gehiago” hedatu direla jendartean, eta hasiera batean "gutxiengoa" ziren horiek aitzinamendu handia izan dutela eta mugimendu abertzalea "ikaragarri" zabaldu dela.

Nabarmendu zuten aurrerapen horiei esker mugimendu abertzalea den “ekosistema zabal eta anitz horretan”, egun baldintza "ezin hobeak" dituztela elkarrekin pentsatu eta ekiteko. Datozen urteetan mugimenduak zer lortu nahi duen erabakitzeko unea dela berretsi zuten. “Krisi anitzek astintzen duten mundu ezegonkor baten erdian, Euskal Herriak bere lekua atzeman behar du”.

Eraikitzeko prest

Lorpenak goraipatzeaz gain, tartean izandako oztopoak ere gogorarazi zituzten. “Gure arteko kalapitak eta zatiketak ere ezagutu ditugu. Aitor dezagun ez dugula beti asmatu”. Halere, Ipar Euskal Herria egituratzen eta antolatzen ari dela oroitu dute, besteak beste, Frantziako Iraultzatik lehen aldiz instituzio bat duelako, “baina ez da aski”, iritzi diote. Bide horretan, Euskal Herriaren burujabetza osoa aldarrikatu zuten, jendarte justu, solidario, iraunkor, feminista eta euskalduna eraikitzeko.

Borrokan jarraitzeko hautua berretsi dute, “Herriak behar duen instituzioa sortu arte”. Horretarako abertzaleek bat egiteko deia egiten dute, eta eraikitzeko prest daudela aldarrikatu: “Gure borondatea zailtasunak baino azkarragoa denez, ez gira nekatu elkarrekin aritzeko saiakerak egiteaz”. Jada abiatu dute mugimendu abertzalearen diagnosirako galdeketa.