“Ez gatoz Espainiako Auzitegi Nazionalera justizia bila”, esan zenuen astelehenean auzitegiaren aurrean, justu epaiketara sartu aurretik. Zer bilatu zenuten aretoan?

Jakitun gara Auzitegi Nazionalaren moduko salbuespen epaitegietatik ez dela inoiz justiziarik eratorri euskal herritarrentzat. 2019an ere ezin dugu horrelakorik espero. Bi motibazio nagusik bultzatzen gintuzten. Uste dugu euskal jendartearen gehiengoak atzean utzi nahi dituela errepresioari loturiko injustiziak, bat egiten duela espetxeak husteko aldarriarekin, eta zentzu horretan espetxeak 47 pertsona gehiagorekin ez betetzea bazen helburuetako bat. Bestetik, azpimarra berezia jarri nahi genuen oraindik orain indarrean dagoen salbuespeneko espetxe politikan, eta euskal preso eta iheslarien auzia konponbidean jartzeko beharrean. Ekarpen kolektibo bat egin nahi genuen, sufrimendua atzean utzi eta aurrera begira konponbidea elikatzeko norabidean.

Helburuetako bat ez dugu guztiz bete: Arantza Zulueta eta Jon Enparantza bost hilabetez espetxeratuko dituzte. Nabarmendu nahi dugu haien jarrerak ahalbidetu duela kontsentsuzko erabaki kolektiboa hartzea.

Erabakia kolektiboa eta kontsentsu bidezkoa izan behar zuela argi genuen. Horrek ez du esan nahi eztabaidarik egon ez denik, kontraesanak ez daudenik, egoera gogor eta tentsurik bizi izan ez dugunik. Baina hartu dugu erabakia, eztabaidak eztabaida, sosegu horrekin.

Emozionalki, nola irten zineten epaitegitik? Aldarte serioak eta hunkidura aurpegiak ziren nagusi auzipetuen artean...

47 pertsona zigortuak izan gara, eta hori ez da berri ona Euskal Herriarentzat. Horrelako zigorrak onartzeak badu bere zama. Ez da erraza, oso erabaki gogorrak hartu beharrean aurkitzen zara. Eta testuingurua salbuespen politikak aplikatzen dituen salbuespen epaitegi batena da. Baina erantzukizunez jokatu nahi izateari erantzuten dio erabakiak. Epaitegitik irtetean, ardura hori irudikatu nahi genuen.

Espainiako Auzitegi Nazionalak ez du inoiz euskal herritarron antolakuntzaren eta borrokaren zilegitasuna epaituko, ez du gure jarduera ona edo txarra izan den erabakiko. Horrela ulertzea oso garrantzitsua da, bestela Auzitegi Nazionalari ematen baitiogu hori erabakitzeko boterea. Guk preso eta iheslariak etxeratzeko lanean jarraituko dugu, borroka horretan aktibo izaten jarraituko dugu. Eta gure lana epaituko duen bakarra Euskal Herria izango da. Gu horri zor gatzaizkio.

Bestetik, hau ez da epaiketarekin hasi. 2013tik datoz atxiloketak, espetxeratzeak, ziurgabetasuna, poliziaren jarraipenak, norberaren eta ingurukoen sufrimenduak, eta beste. Astelehenean, ziklo hori guztia ixten da, eta hustuta geratzen zara.

Akordioak errelatoaren borrokan eragina duela uste duzu?

Preso eta iheslarien aldeko lanarekin eta sustenguarekin amaitzea zen estatuaren helburua, gure aurka egitean. Sei urte pasa dira lehenengo atxiloketetatik. 2019an gauden honetan, estatuak bere helburuak lortu ditu? Noski baldintzatu duela, baina guk uste dugu euskal jendarteak estatua gainditu duela. Asistentzia juridiko, mediku zein afektiboa izaten jarraitzen dute presoek; euskal jendarteak mobilizatzen jarraitzen du; konponbideak aldarrikatzen dituen gehiengo gero eta zabal bat dago. Gu ez gaude tresnak defendatzeko, helburu politiko batzuen alde urratsak emateko baizik.

Euskal jendarteak “dena da ETA” tesi juridiko-politikoa gainditu du, eta hortaz gure ekarpena beste bide batean kokatzen dugu. Urrats hauek guztiak preso eta iheslariak etxeratzeko aukera berriak sortu ditzakete? Agian bai, guk hori uste dugu. Eztabaidagarria da noski, baina bokazio horrekin egin dugu, konbentzimenduz, eta hori da eztabaida.

Noiz disolbatuko da Auzitegi Nazionala? Noiz utziko dio euskal herritarren bizitzak baldintzatzeari? Hori da auzitan jarri beharko genukeena, ez auzitegiak dioena edo ez dioena.

Zulueta eta Enparantzaren espetxeratzea aipatu duzu. Inhabilitazioak ere ondorio gordinak ditu hainbat auzipetuen kasuan, ezta?

Zalantzarik gabe. Administrazio publikoan lan egiteko debekuak gutako askori eragiten dio, kostu pertsonal handia suposatzen du. Batzuek zuzenean pairatuko dute zigorra. Horrek ere erabakia kontsentsuz hartu izanaren balorea handitzen du. Isunak ere hor daude, ia 60.000 euro dira. Eta ia bizitza osorako diren beste ondorio batzuk ere. Aurrekariak izateak, esaterako, berriz zigortua edo espetxeratua izateko arriskua handitzen du.

Gutako askorentzako ez da lehen zigorra. Adibidez, ni neu eta Egoitz [Lopez de la Calle] “dena ETA da” teoriaren eta ilegalizazio estrategiaren lehendabiziko makroepaiketan izan ginen zigortuak [Jarrai-Haika-Segi makrosumarioa, 2005ean epaitua]. Asteleheneko epaile berbera zen epaimahaiko presidente. Eta etorkizunean ere errepresioa pairatzen jarraituko dugu. Astelehenean ez zen ezer amaitu.

Kontsentsuz eta konbentzimenduz eginik ere, amorrua ematen al du hamalau urteren ostean epaile berberaren aurrean aurkitu eta deliturik onartu behar izatea?

Noski baietz. Egoera oso tentsio handikoa da, muturrekoa. Inork ez du bere burua ikusi nahi horrelako egoera batean, are gutxiago 2019an, presoen eta iheslarien egoera konpontzen egon beharko genukeenean.

Epaiketaren data jakinarazi zenetik, zuek eta zuen defentsak publikoki adierazi duzue akordiorako aukerak aztertuko zenituztela. Nolakoa izan da akordioa gauzatzeko prozesua?

Akordioa egoteko hiru aldek egon behar genuen ados: 47 auzipetuak; fiskaltza; eta akusazio partikularrak [AVT eta Dignidad y Justicia biktimen elkarteak]. Ez da egun batetik bestera egin daitekeen zer edo zer.

Jakinik aurreko epaiketa batzuk tankerako akordioekin itxi zirela, balizko akordio baten inguruan eztabaidak egin genituen aurretik. Aurreko hilabeteetan, une batzuetan esan digute aukerak egon zitezkeela, beste batzuetan ez zegoela akordiorako inongo tarterik. Akordioaren baldintza zehatzak zeintzuk ziren eta printzipioz aldeen adostasuna zegoela Bilboko manifestazioaren bezperan jakin genuen, baina erabateko bermerik gabe. Gauzatu, 16an bertan gauzatzen da. Uste dut batzuetan arinkeria gehiegirekin esaten direla hainbat gauza. Eta horrelakoetan zuhurtzia eta diskrezioa gakoak iruditzen zaizkit. Ez soilik gugatik, baita ere hurrengo batzuek nahi izatekotan aukera izan dezaten.

Auzipetuen herri eta auzoetan asanblada informatiboak deitu dituzue, eta eragileekin bilerak egiten ari zarete. Zer helbururekin?

Erantzukizunez eta zintzotasunez aritu nahi dugu. Jende askok lan egin du hilabete hauetako kanpainan. Eskerrak emateko beharra sentitzen dugu, eta ahal dugun neurrian horiekin guztiekin gure hausnarketa zuzenean partekatu nahi dugu. Bestetik, epaiketari aurre egiteko 350.000 euroko gastua aurreikusi genuen. Gastuak izango ditugu, baina ez horrenbestekoak, oraindik kontuak zehazterik ez dugun arren. Horrekin ere gardenak izan nahi dugu. Sobera geratzen den dirua preso eta iheslarien alde eta espetxeetako ankerkeriaren aurkako borroka eta eragileetara bideratzea da proposamena.

Oro har, jaso dugun elkartasuna injustiziak pairatzen dituzten beste batzuengana birbideratu nahiko genuke. Euskal gatazkaren preso eta iheslariei helarazi, baina ez bakarrik. Baita bestelako jazarpenak sufritzen dituztenei ere, izan eraso sexista, homofobo edo arrazistak, izan jazarpen poliziala, Altsasuko gazteei eta beste. Injustizia sufritzen dutenekiko elkartasuna oinarrizko balore politikoa da edozein jendarte eraldaketarako.