Autonomia, urrats berria
EHBaik Autonomia estatutu baterako proposamena prestatu du, gure nazioaren burujabetza osorako bidean etapa gisa.
Ipar Euskal Herriarentzat Autonomia estatutuaren aldarrikapena historia luze batean errotua da. 1947an Jean Etcheverry-Aintchart diputatuak lege proiektu bat aurkeztu zuen. Ondotik, mugimendu abertzaleak urtetan zehar beste proposamen batzuk egin ditu: 1978ko legegileetako hauteskundeetan EHAS mugimenduak defendaturikoa; 1983an Iparretarrak erakundeak Autonomia kontzeptua helburu eta borroka ezberdinen bateratze gisa jarri zuen mahai gainean. 1993an autonomia estatutuaren proposamen zehatza plazaratu zuen; 1994an «Autonomia Eraiki» kolektiboaren autonomia proiektua ezagutu zen; eta 2007an Batasunak autonomia proposamena aurkeztu zuen.
2012an, EHBaik eskumen zabaleko Lurralde kolektibitate autonomo baten alde egin zuen. Alta, 2022ko udazkenean egin lehen kongresuan, autonomia estatutu berri baten oinarri politikoak definitzea erabaki zuen. Bi urteko gogoeten ondotik, heldu da momentua.
Momentuaren garrantzia
EHBairen delibero hori egoera jakin batean kokatzen da. Frantses Estatuan diren estaturik gabeko nazio ezberdinetan mugimendu abertzaleen eta independentisten eragina emendatzen ari da. Ondorioz, estatutu politikoen bilakaeraz solastatzera bultzatua izan da Paris bereziki Polinesian, Kanakyan edota Korsikan. Frantses estatu zentralizatuaren eta estaturik gabeko nazioen artean “modus vivendi” berri bat beharrezkoa da. Horregatik, EHBaik ezinbestekotzat ikusten du Ipar Euskal Herria ere aldarri horri lotzea.
Ipar Euskal Herria bere burua antolatzeko eta gobernatzeko prozesu batean da Euskal Elkargoa sortu zenetik. Lehen aitortza politiko bat lortu da, lurralde mailako zenbait politika publiko plantan ezartzeko aukerarekin. Hala ere, Elkargoak bere mugak erakutsi ditu, lurraldean ditugun erronkei buru egiteko erabaki ahalmen eta eskumen urriak dituelako. Aitortzari begira, beste ziklo politiko bat irekitzeko premia dugu. Hortara, beste estatutu politiko baten perspektiba Ipar Euskal Herriko agertoki politikoan mahai gaineratzeko beharra agerikoa da. Are gehiago, Hego Euskal Herrian ere estatutu politikoen eztabaida irekia delarik, geroari herri ikuspuntu batetik begiratzen ahal diogun honetan.
Anbiziozko erronka
Autonomia Europan aspalditik onartua den kontzeptua da, kontinenteko panoraman, nehondik ere anakronikoa ez dena. Alderantziz, ikuspuntu jakobinoa da zaharkitua dena. Ipar Euskal Herrian autonomia estatutu batera iristeko, EHBaik bi urrats proposatuko ditu: frantses estatuarekin Euskal Herriaren oinarrizko berezitasunak kontuan hartuko dituen akordio politiko bat formalizatzea eta horren baitan, frantses konstituzioan Euskal Herriaren aipamen berezitua egitea, Kanakyren kasuan bezala. Autonomia estatutua eraginkorra izateko, ahalmen legegileak, fiskalak eta eskumenak ere bilduko ditu. EHBaik etapa instituzional berri bat irekitzeko tenorea dela uste duen honetan, herritarrei eta eragileei anbiziozko erronka hau aurkeztuko die abenduaren 14an, denen arteko iritziekin lurraldearentzat proiektu berri bat sor dezagun.
Bidali zure iritzi artikuluak iritzia@argia.eus helbide elektronikora
ARGIAk ez du zertan bat etorri artikuluen edukiarekin. Idatzien gehienezko luzera 4.500 karakterekoa da (espazioak barne). Idazkera aldetik gutxieneko zuzentasun bat beharrezkoa da: batetik, ARGIAk ezin du hartu zuzenketa sakona egiteko lanik; bestetik, egitekotan edukia nahi gabe aldatzeko arriskua dago. ARGIAk azaleko zuzenketak edo moldaketak egingo dizkie artikuluei, behar izanez gero.
Badira, garun distiratsua izanik, "zehaztasun gutxiko" definizioekin, gauza bera, beste era batera esanda, aldatzen eta itxuraldatzen adituak direnak. Berea zen, eta hainbat hamarkadatan errepikatu den proiektu in eternum bat izan da. Hasiera batean hori zen hegemoniko... [+]
Abenduaren 26an, aireko eraso batean, Israelgo armadak bost kazetari palestinar hil zituen. Haiekin 130 kazetari palestinar hil zituzten. Albiste horrek gauza pare bat gogorarazi dizkit, lehenengoa, benetako kazetariek jasaten duten jazarpena munduko edozein lekutan, adibidez,... [+]
Azken hilabete hauetan hainbat institututan lan egitea egokitu zait eta, uneren batean edo bestean, ikasleekin lan merkatuak eskaintzen dituen aukerez hitz egin behar izan dut. Ikasleen tipologia askotarikoa da eta hiri berean asko aldatzen da auzo batetik aldamenekora,... [+]
Historikotzat nekez har daitekeen argazkiaren erdian agertzen den neskatoa idazten ari da, zer eta izenorde zerrenda bat: ni, zu, hura, gu, zuek, haiek. Beherantz begira egonik, neskatoaren begirada nolakoa den antzeman ezinik gelditu naiz ni.
Argazkilariaren lanari soraio,... [+]
Pertsona nagusiekin edo aniztasun fisiko eta neuronalak dituzten pertsonekin lanean zaudenean, dugun gizartean gaitasunaren ideiak espezie bezala asko mugatzen gaituela ohartzen zara. Hau da, dugun sistemak gauzak modu espezifiko batean egiteagatik jartzen zaitu balioan, eta... [+]
Idatzi nahi nuen gabonetako argien alde, eta urteroko ohitura bilakatu aldarrikatzea, kaleak argitzen dituzten aro honetan, espazio publiko apain, alai eta gozagarri bat, klase ikuspegitik. Baina, noski, espazio publiko epelak ere bai, zenbait gazte liburutegietan liburuak... [+]
Barkatu hariztiak, artadiak, zumardiak, lertxundiak, lizardiak, haltzadiak, gaztainadiak, urkidiak, gorostidiak, sagastiak, pinudiak eta zuhaitzen elkarte guztiak, baina, gaur, pagadiak du hitzordua negu-mugako ospakizunak direla eta.
Errazagoa egiten zait negu-mugako... [+]
Badator Euskaraldia, berriz ere. Urte berriko udaberrian izango da oraingoan, antza. Dagoeneko aurkeztu dute eta, egia esanda, harritu egin nau; ez Euskaraldiak berak, ezpada beraren leloak: Elkar mugituz egingo dugu.
Irakurri edo entzun dudan lehenengoan, burura etorri zait... [+]
Ildo beretik dator Eusko Jaurlaritza berriaren politika. Hitzak bai, baina ekintzak ez dira argi ikusten Pradalesen gobernuak aurkeztutako aurrekontuan.
Sistema kolonial kapitalista heteropatriarkala auzitan jartzen eta borrokatzen denean, gupidarik gabe erasotzen du bueltan. Eskura dituen tresna guztiak erabiliz, instituzioak, medioak, justizia, hizkuntza, kultura, indarkeria... boterea berrindartzeko, sendotzeko eta... [+]
Ez dakit zuek ere pertzepzio bera ote duzuen –aitor dut: modu azientifikoan hasi naiz idazten hemen–. Pereza hitzaren hedatze naturalaz ari naiz. Gero eta gehiago aditzen baitut Hego Euskal Herriko bazterretan: euskaraz, espainolez eta, jakina, euskañolez... [+]
Askok, Gabonetan, ilusioa baino alferkeria handiagoa sentitzen dugu familia-otordu eta -topaketetan pentsatzean. Baina aurreratzen dizuegu ez dela otordua bera kolektiboki deseroso sentiarazten gaituena, familia tradizionala definitzen duen normatibitatea baizik. Are gehiago,... [+]
Betidanik begitandu zait esanguratsuagoa han-hemenka topa daitezkeen guruztokiei gazteleraz esaten zaien modua: humilladero. Ez al da guruztoki edo santutxo izen nahiko light, zuri edo haragoko konnotaziorik gabekoa? Azken batez, bertatik pasatzen zen oro umiliatu behar zen... [+]
Siriako Arabiar Errepublikaren amaierak harridura handia sortu du, gertatu den moduagatik: azkar eta ia erresistentziarik gabe. Halere, ez da hain arraroa herrialdea suntsituta, pobretuta eta zatitua zegoela kontutan hartzen badugu. Aspalditik siriar gehienen ardura ez zen nor... [+]