Amianto egunak
Amiantoarekin lan egiteagatik gaixotzen diren herritarren zifra altuen atzean dauden bizi esperientziak bildu ditu Juanjo Basterra Respaldizak (Areta, 1963) Cuatro lunas. El drama del amianto en Euskal Herria liburuan. Oinarrizko lan segurtasunerako neurriak hartu gabe, ezjakintasunez, mineral kantzerigenoarekin lan egin duten milaka pertsonen eta euren familien drama azaleratu du; enpresen eta mutualitateen aurrean, gaixotasuna aitortzeko egin behar izan duten bide latza jaso du kazetariak.
Gasteizen, Egin egunkarian lanean, izan zuen amiantoaren inguruko lehenbiziko berria kazetariak. Garaje Moderno-Talleres Ford hiriko tailer mekanikoan lan egin zuen Santiago Bustosek epaitegian aurkeztu zuen demandaren harira, 1996. urtean: "Ez da Euskal Herrian auzitara eraman duten lehen kasua, baina orduan ohartu ginen ikusezina zen arazoaren tamainaz". Santosek pleurako mesotelioma bat zuen, eta 49 urterekin hil zen; EAEko Auzitegi Gorenak 2000. urtean itxi zuen bide judiziala, eta atzera bota zuen familiaren demanda: "Ez da egiaztatu nahikoa amiantoa dagoenik lan eremuan, langilearen mesotelioma eragiteko", idatzi zuen epaileak. Basterraren iritziz, "epaiketa gaur egingo balitz, familiak irabaziko luke".
Enpresa ezagunak, zigortuta
Izan ere, gauzak hobera aldatu dira azken urteetan, eta kasu gehienetan epaitegiek amiantoak eragindako gaixoei kalte-ordainak, edota pres-tazioen gehigarriak onartu dizkiete. Auzi honetan espezializatutako Gasteizko abokatu bulego batek 113 epaiketa eraman ditu azken urteetan, eta 80 demanda irabazi ditu; beste 16 auzitan akordioa erdietsi dute. Amiantoaren Biktimen Euskal Elkarteak kaltetuen taldearekin lan egiten dute abokatuek.
Zigortu dituzten enpresen artean lantegi oso ezagunak daude, esate baterako, Arcelor Mittal, Tubacex, Michelin, Renfe, Aceros de Llodio, Sidenor (Forjas Alavesas), Envases Metalurgicos de Alava, Michelin... Liburuak jasotzen duenez, ehun epai irmo baino gehiago daude enpresen kontra: "Enpresa askok langileak engainatu zituzten, eta lan egitera behartu zituzten oinarrizko segurtasun eta prebentzio neurriak hartu gabe".
Amiantoa, bizilagun
Enpresarien jokabide axolagabea berretsi dute Basterrak jasotako hainbat lekukotzek. Kepa Fernandez Trincado Bilboko behargina iaz hil zen, liburua atera baino lehen; mekanikari bezala lan egin zuen: "Ezin dut ezer egin, lau egun geratzen zaizkit (me quedan cuatro lunas); historia honen ondorioa da. Inork ez zigun azaldu amiantoari buruz ezer, ez ziguten esan arriskua muturraren aurrean genuela; bakoitzak berea egiten zuen, enpresariak etekinak lortzera, eta kito".
Olaberriako Arcelor Mittalen lan egin zuen Felix Casadok, 1964 eta 1971 urteen artean, eta 2011. urtean birika bat erauzi zioten, amiantoak jota: "Amiantoa manipulatzen genuen, amiantoko zintzarriak ipintzen genituen, labeen hormei amiantoa jartzen zitzaien, isolatzaile ona eta merkea zelako... Inork ez zigun esan arriskutsua zela; aldiz, aparta zela esaten ziguten". Enpresa berdinean –lehengo Aristrainen– lan egin zuen Luis Antonio Cardozo Beristainek. Astakeriak egiten zituzten langileek, jakin gabe amiantoaren zuntza arnasteak kalte larriak ekar zitzakeela. Amiantoarekin bizi ziren, amianto artean: "Inork ez zigun esan babesa eraman behar genuenik, astakeriak egiten genituen; labeen gainean, edozein tokitan ibiltzen ginen amiantoa mozten edo manipulatzen, eta ondoren artazi horiek erabiltzen genituen sardina-lata irekitzeko. Barkaezinada". Iaz hil zen Cardozo.
Erreportaje hau k egindakoa da Arabako Alean eta ARGIAra ekarri dugu CC by-sa lizentzia baliatuta
Enpresa batzordeak salatu du otsailaren 26tik martxoaren 3ra bitartean amiantoa agertu zela labe kalibratzailean egindako obretan eta egun horietan lanak ez zirela eten. Enpresak azaldu du ohartu bezain pronto hartu zituela neurriak.
Jose Mari Esparza idazle, editore eta ekintzaile menderaezinak bere lanerako txokoan hartu gaitu, Altaffaylla Kultur Elkartea eta Txalaparta argitaletxearen sorlekuan, liburuz inguraturik. Gaztetan 20 urtez aritu zen Luzuriagaren Tafallako fabrikan lanean eta orain berriki... [+]
Beasaingo tren lantokiko hiru nabe amiantoz kutsatuta zeudela jakin eta berrogei egunetara agerraldia egin dute Eusko Legebiltzarrean langileen eta erakundeen ordezkariek. Enpresa Batzordeko kideek salatu dute zuzendaritzak informazio "erabat eskasa" eman diela. Eusko... [+]
Laugarren dibisioko zortzigarren nabean egin diren desmuntaia lanen ondoren gertatu da amianto kutsatzea eta legez onartuta dagoena baino altuagoa izan da neurketaren emaitza. Langileei hartutako sei laginetatik lauk positibo eman dute.
Europar Batasuneko erakundeek adostuta, amiantoaren inguruko zuzentaraua aldatu eta minbizia sortzen duen mineralarekiko gehienezko esposizio-maila murriztu dute ekainean. Horretarako, funtsezkoa izan da Nantesen Tripode izeneko eraikinean frantziar administrazioko langileek... [+]
Europar Parlamentuak eta Europako Kontseiluak akordioa lortu dute amiantoaren inguruko araudia aldatzeko. Langileek mineral kantzerijenoarekiko izan dezaketen gehienezko esposizioa hamar bider jaitsiko dute. Europar Batasunaren arabera eraikuntzaren arloan 7 milioi langile daude... [+]
Legazpiko Patricio Echeverria enpresako langile ohi baten alargunari ere pentsioa onartu diote, senarra amiantoak eragindako gaixotasun batengatik hil zela onartuta.
Euskal Herriko amiantoaren biktimen elkarteak, Asviamiek, mozioa aurkeztu du gai kutsagarri horrek gehien kalteturiko Gipuzkoako eta Bizkaiko sei udalerritan. Egin gabe dagoen eta "beharrezkoa" den lan bat dela dio, "ingurumen-kutsaduragatik amiantoaren biktima... [+]
13 heriotza kontatu dituzte Aiaraldeko udalerri populatuenean. Asviamiek mozioa aurkeztuko du Laudion eta zerrendako lehen 10 postuetan agertzen diren Euskal Herriko udalerrietan.
Espainiako Kongresuan aho batez onartua izan eta gero, Senatura iritsi da amiantoaren biktimei kalte-ordainak emateko funtsaren lege-proposamena. ASVIAMIE amiantoaren biktimen elkarteak azaldu duenez, %90ak ez daki indemnizazio horiek jaso ditzakeenik.
Zuzenean Espainiako Senatura igorriko dute lege proposamena, Espainiako Kongresuko Lan Batzordeak aho batez onartu baitu. EAEko legebiltzarretik abiatutako ekimen bati esker iritsi da funtsa sortzeko egitasmoa eta "bidegabekeria" batekin amaitzea du helburu.
Lan Segurtasunaren eta Osasunaren Nazioarteko Egunean, gehiengo sindikalak manifestazioak egin ditu Bilbon eta Iruñean, lan ezbeharren kopuruak gorantz jarraitzen duela eta horren atzean prekarietatea dagoela salatzeko. CCOO eta UGT ere Bilbon mobilizatu dira.
2022ko aurrekontuen negoziaketetan PSOEren eta Unidas Podemosen koalizioak konpromisoa hartu du amiantoaren biktimei kalte ordainak emateko. Espainiako aurrekontuen gaineko eztabaidetan EH Bilduk Espainiako Gobernuarekin eskuratu duen lehen akordioa da.
