Arabako zahar egoitzen egoera lehen planora pasa da berriz ere azken asteetan. Zaintza Araba elkarteak Gasteizko Arabarren eta Laudioko San Roque erresidentzietako egoiliarrei ematen zaien tratua salatu dute, hainbat senideren testigantzak jaso ondoren. Langileen lan-baldintza ere salatu ditu elkarteak. Ramiro González diputatu nagusiak eta Gorka Urtaran Gizarte Politiketako diputatuak elkartearen aurka egin dute, alarma piztea eta langileen aurka egitea leporatuta, besteak beste. Zaintza Arabako kide Txaro Marquínez Idiáquezekin hitz egin du ARGIAk, horretaz guztiaz eta oro har Arabako zaharren egoitzen egoeraz. Hasi berri gaudela batu zaizkigu, elkarrizketan parte hartu ez badute ere, elkarte bereko kide Marixa eta Maita: senideen ahotik jaso berri dituzten beste bi erresidentzien inguruko lekukotasunekin hunkituta heldu dira.
Azken asteetan hainbat aldiz salatu duzue Arabako bi zaharren egoitzetan agureek jasaten duten tratua, eta administrazioaren jarrera. Goazen banan-banan: zer gertatu da Gasteizko Arabarren erresidentzian?
Senide bat harremanetan jarri zen gurekin, oso gaizki zegoen bere amari ematen ari ziren tratuagatik, ordurako erresidentzian kexak aurkeztuak zituen. Ertzaintzara ere joana zen, gutun anonimo bat jaso zuelako, ustez langile batena. Langileetako batzuen profesionaltasun eza edo agureekiko mespretxuzko tratua salatzen zuen gutunak, eta horrela zioen amaieran: "Zaindu asko zuen senideak eta adi egon". Ertzaintzan esan zioten oso larria zela gutunean salatzen dena, langile batzuen izen-abizenak emanda, tratu txarrak direla. Emakumeak bigarren anonimo bat jaso du ondoren, eta berriz ere jo du Ertzaintzara [ARGIAk erresidentzia horretako langile ohi batekin hitz egin du, eta nahiago izan badu ere ez eman elkarrizketarik, gutun anonimoak salatzen dituen tratu eta komentario desegokiak berretsi ditu]. Senide gehiagoren testigantzak ere jaso genituen ondoren, salaketa bidali genion prentsari, eta Aldundia urduri jarri zen.
Zer egin zuen Aldundiak?
EAJko bozeramaile batek "alarma soziala" sortzea leporatu zigun; ez, alarma egon badago, ez dugu guk sortu. Aldundiak bilera egin zuen senideetako batzuekin, eta agindu zuen inspekzio berezi bat egingo zuela. Zerbait egitearen sentsazioa eman nahi izan dute, baina momentuz guk dakigula egoera ez da aldatu.
Jabetza publikoko (Aldundia) baina kudeaketa pribatuko (IMQ eta Mondragon korporazioa) erresidentzia da Arabarren, berria, eta bere ereduan lehena Araban. Ramiro González diputatu nagusiak “abangoardia” zela esan zuen 2023an inauguratzean, eta eredua hedatzeko asmoa iragarri. Zuek zer iritzi duzue?
Kontzertatua esaten diote, baina azken finean pribatua da. Aldundiari min handia egin dio Arabarren erresidentziaren egoera salatzeak, harribitxi gisa saldu zuelako. Guk argi dugu zaintzak publikoa izan behar duela, administrazioak, ordea, negozio bilakatu du. Publikoa izan behar du bai erresidentzietan, bai etxez etxeko zerbitzuetan. Esaten dute ez dela posible, baina Iruñean ikusi dugu nola publifikatu duen gobernu berriak etxez etxeko laguntza. Posible da.
"EAJko bozeramaile batek 'alarma soziala' sortzea leporatu zigun; ez, alarma egon badago, ez dugu guk sortu"
Bigarrenik, Laudioko San Roque erresidentziaren egoera ere kritikatu duzue. Zer da salatu duzuena?
Abuztuan emakume bat etorri zitzaigun, gizona du erresidentzian, hainbat patologia ditu, hiru minbizi, min izugarria... Antza gizonaren jarrera langileekiko ez zen ona, eta Aldundiak espediente irekiera baten berri eman zion, bi isunekin, 200 eta 600 eurokoak, auto bat bailitzan. Emakumea espezialistarengana joan zen gizonarekin, eta hark ikusi zuen erresidentzian ez ziotela ematen zegokion tratamendua. Horregatik zituen min izugarriak, eta horregatik zuen portaera hori. Espezialistak erresidentziako medikuarekin hitz egin zuen, tratamendua aldatu zuten, eta ordutik gizonak ez du inolako arazorik langileekin.
Emazteak erreklamazioa aurkeztu zuen uztailean erresidentzian, zuzendariak hartu zion baina ez zion sarrera-erregistroa eman. Guk esan genion berriz ere aurkezteko, iraila zen, orduan bai eman zioten sarrera-erregistroa, eta astebetera Urtaranek deitu zion telefonoz. Esan zion alegazioa ez zuela epean aurkeztu, ondorioz legalki ezin ziola isuna kendu, baina agian 200 euroko beherapena egin ziezaioketela.
Iragan astean salaketa berriak egin dituzue erresidentzia berberaren inguruan.
Emakumeak esan zigun kexak azaldu nahi zizkiguten senide gehiago zeudela , eta bertara joan ginen. Kontatu ziguten, besteak beste, nola dituzten agureak pixoihalak bistan horrela errazago aldatzen dituztela argudiatuta, edo ibiltzeko laguntza behar dutenek egun osoa ematen dutela gurpildun aulkitik altxatu gabe.
Azken salaketa horren ondoren, González diputatu nagusiak eta Gorka Urtaran Gizarte Politiketako diputatuak gogor egin dute zuen aurka. Salaketak ukatzeaz gain, langileak jo-puntuan jarri dituzuela esan eta haien lana goraipatu dute.
Artilleria osoa atera dute gure aurka. Astelehenean idatzi bat erregistratu genuen Aldundian, gertatzen zena salatzen eta konponbideak eskatzen. Asteartean, Gonzalezek aktore onenaren pare eman zuen prentsaurrekoa, negar egiteko kipula eskuan falta zuen soilik: langileak munduko hoberenak direla, beraien aurka ari garela eta ea nola esan dezakegun horrelakorik... Arabarren erresidentziaren kasuan berdina egin zuten. Atzo [asteazkenean, urriak 16] González eta Urtaran bera agertu ziren San Roquen, langileei xaboia ematen eta beren lana goraipatzen, senide batzuekin ere bildu ziren, bazekiten norekin hitz egin eta norekin ez. Antza, batzuk haserre daude gurekin.
Horregatik atera dugu gaur ohar berria, esanez beti egon garela langileen alde, beraien borrokekin bat egin dugu beti.
"Pribatuetan soldatak miseria hutsa dira. Lan hitzarmenik ere ez dago Araban! Gipuzkoan eta Bizkaian behintzat hori badute langileek"
Langile batzuek agureei ematen dieten tratua ez dela egokia esan duzue Zaintza Arabatik, baina Aldundia egin duzue horren arduradun. Zergatik?
Administrazioak orain sortu du ikastaro bat, hiru hilabete inguru dira, eta 80 orduko praktikak. Argi dago hori ez dela nahikoa. Guk diogu profesionaltasun falta dagoela, baina horregatik da, errua ez dute langileek, beraiek titulua ateratzen dute, eta ondoren erresidentzietako zuzendariek adibidez ez dituzte formatzen bere zeregin propioetan. Hortik aurrera, egoiliarrekiko enpatia maila? Leku guztietan bezala, batzuk gehiago eta beste batzuk gutxiago.
Gainera, pribatuetan soldatak miseria hutsa dira. Lan hitzarmenik ere ez dago Araban! Gipuzkoan eta Bizkaian behintzat hori badute langileek. Baldintza horietan egin behar dute zaintza, garbigailuak jarri, arropak atera eta armairuetan jarri, garbiketa, toki batzuetan bazkaria ere prestatu... Horren moduko lan kargarekin ezinezkoa da zaintza lana ondo egitea.
Aldundiak argudiatzen du, ratioak betetzen direla, San Roquen funtzioren batean langile kopurua hirukoiztu ere egiten dela ziurtatu du Urtaranek.
Gauza bat da zeintzuk diren ratioak eta zenbat langile dauden, baina gero ez badituzu betetzen bajak, esaterako, ez da erreala. Edonola ere, ezarrita dauden langile-erabiltzaile ratioak ez dute balio behar moduko arreta emateko, eta administrazioa da egoera zuzentzeko ahalmena duena.
Erresidentzietako arduradunekin hitz egin duzue?
Gu senideekin biltzen gara, zuzendaritzaren aurrean ez garelako inor. Baina senideei esaten diogu arduradunekin hitz egin behar dutela laguntza behar izanez gero. Haiekin joatea eskatzen badigute bai, joaten gara, eta behar duten beste edozerekin laguntzen diegu ere.
Eta langileekin?
Langileekin hitz egiteko kristoren arazoak ditugu. Senideek salaketak egiteko beldurra dute, pentsa langileek. San Roque publikoa da, eta hala eta guztiz ere, a zer beldurra! Bi pertsona gurekin harremanetan jarri dira, baina klandestinitate garaian bageunde bezala. Beldurra, presio izugarria dutelako barruan zuzendarien aldetik-eta. Pribatuetan, aldiz, ez dute ahoa zabaltzen badakitelako senideren bati zer edo zer esanez gero hurrengo egunean kalean daudela. Arabarrenen bitartekari bat dugu langile batekin hitz egin ahal izateko, baina ia zulo batetik ariko balitz moduan hor ere.
"Ezarrita dauden langile-erabiltzaile ratioak ez dute balio behar moduko arreta emateko, eta administrazioa da egoera zuzentzeko ahalmena duena"
Elkarrizketa hasi aurretik esan didazue gaur bertan bi senidek deitu dizuetela beste bi erresidentzietako egoera salatzeko. Zein da erresidentzian egoera orokorra Araban?
Pandemia garaian argi geratu zen erresidentzietan zer gertatzen zen. Publiko gehienak oso ondo lan egiten dute. Laudioko San Roque publikoa da, bertan dagoen arazoa da langile kopurua murritzegia dela eta ezin dutela ondo lan egin, ez da haien ardura. Pribatuena beste mundu bat da. Jaso berri dugu baten inguruko txostena, eta beldurrezko filma ematen du. Egoera batzuk azalduko dizkizut adibide gisa: erresidentzia batean, sukaldaria astelehenetik ostiralera dago soilik, eta asteburuan eman izan dizkiete latetako sardinak afaltzeko; beste batean, langile gutxi dagoenez egoiliarrek hamar egun ematen dute dutxatu gabe, senideak propio joaten dira dutxa ematera; edo atzo etorri zitzaigun pertsona, esanez janaria eramaten diola amari tuperean, piloa argaldu delako janari eskasiagatik. Hori da egoera une honetan pribatuetan, ez denetan, baina bai gehienetan.
Esan didazu lehen administrazioa dela egoera zuzentzeko ahalmena duena. Nola?
Martxoan Urtaranekin egon ginen, eta proposatu genion foro bat sortzea non bilduko diren senideak, Aldundia eta erresidentzia pribatuak, kontzertatuak barne. Senide gehienok diru-laguntzaren bat jasotzen baitugu erresidentzia pribatua ordaintzeko, oso garestiak direlako. Senideek izango lukete aukera ikusten dutena partekatzeko, eta aldundiak antzematen diren arazoak konpontzeko. Horrela ez ginateke helduko heldu garen egoeretara. Baina ez dute nahi.