Emakumeen eskubide ekonomiko, politiko eta sozialen onarpen formalarekin batera, ahalduntze indibidual eta kolektiboaren aldeko aldarrikapena egin da azken hamarkadetan, bai esparru intimoan, bai publikoan. Artikulu honetan, ahalduntze erotikoaren ustezko forma batzuei buruzko hausnarketa kritikoa egiten dugu.
Emakumeek beren burua hezteko, lan egiteko eta erabaki politiko eta ekonomikoetan parte hartzeko, gizonek dituzten eskubide eta aukera berberak izan behar dituztela aitortzea XX. mendean zehar lortu den gertaera soziala da. 70eko hamarkadaren amaieran eta, batez ere, 80ko hamarkadan hasi ziren berdintasun-politikak gure inguruan. Ordutik hona, eta horiei esker, asko izan dira berdintasunaren arloan lortu diren lorpenak.
Ia berdintasun-politikekin batera, ahalduntze terminoa erabiltzen hasi zen. Nahiz eta 60ko hamarkadan Paulo Freireren lanean jatorria topatu, talde ahul edo baztertu guztiekin lotuta, 80ko hamarkadaren bigarren erdian izan zuen garapen teorikorik handiena, feminismotik. Ahalduntzea emakumeok gure gaitasunak, konfiantza, ikuspegia eta protagonismoa banaka eta taldeka indartzeko prozesuari dagokio.
Ahalduntze hori hainbat arlotan gertatu behar da, hala nola hezkuntzan, aukera ekonomikoetarako sarbidean, lidergoan edo norberaren bizi-erabakiak hartzean. Berdintasunaren arloan lortutako lorpen asko gizartean, lanean, ekonomian eta politikan lortu dugun arren, asko dira intimitate eremuan aldaketa eskatzen duten ahotsak, eta, are gehiago, batzuek uste dute ezin izango dela erabateko berdintasuna lortu eremu sexualean eta erotikoan ahalduntzea gertatzen ez den bitartean.
Emakumeen ahalduntze erotikoaz ari garenean, autoestimua eta norberarenganako eta harremanekiko konfiantza indartzeaz ari gara, gorputzaren, emozioen eta, batez ere, desioen miaketa kontziente eta positiboaren bidez, haien adierazpenagatik lotsarik edo errurik sentitu gabe.
Erotika izan da gizonek beren maskulinitateak eraikitzeko erabili izan duten funtsezko elementuetako bat. Zenbat eta harreman erotiko gehiago izan eta zenbat eta emakume gehiagorekin egon (heterosexualitatea eta koitozentrismoa harreman- eta jokabide-arau gisa), orduan eta gizonagotzat jotzen zen. Hori ez zen emakumeekin gertatzen, desiraren bat erakusteagatik bakarrik baztertzen baitzituzten gizartean. Emakumeok, beraz, bestearengan (gizonarengan, jakina) sor genezakeen desioaren bidez eraiki dugu, funtsean, gure feminitatea.
Emaitza: gizonak subjektu aktibo eta desiratzaile, emakumeak objektu pasibo eta desiragarri. Hori betikotu egin da herri-kulturaren, erlijioaren eta gizarte-erakundeen bidez, eta emakumeen desioa estigmatizatu duten estereotipo eta aurreiritzi batzuk sortzera eraman du.
Maskulinitatearen eta feminitatearen eraikuntza horrekin amaitzea funtsezkoa da intimitatearen eremuan eragina izateaz gain, esparru publikoarengan ere eragina izango duen berdintasuna lortzeko, tradizionalki gizonek okupatutako espazioa baita.
Gaur egun jabekuntza erotikoaren eta gorputz-ahalduntzearen garrantziaz jabetu bagara ere, feminismoen barruan badaude ahalduntze horrek nolakoa izan beharko lukeen zalantzan jartzen duten ahotsak. Azter dezagun labur-labur horietakoren bat.
Twerkean dugu adibiderik argienetako bat, reggaetonarekin lotzen den dantza mota bat, zehazkiago perreo delakoarekin, dantza horren jatorria afrikar dantzetan dago eta sare sozialen bidez hedatu da.
Twerkinga mugimendu pelbiko erritmiko eta sentsualetan oinarritzen da. Nahiz eta batzuek adierazten duten beren gorputzarekin lotzen dituela eta emakumeen mendetasun-estereotipoekin hausten dituela, batzuek uste dute emakumeen gorputzaren hipererotizazioa sustatzen duela, genero-estereotipoak indartzen dituela eta emakumeak are gehiago objektibatzen dituela. Ahalduntzearen eta kosifikazioaren arteko aldea ezin al da dantzan ari denaren helburuan egon?
Zalantzan jarri behar dugun erotikaren bidez emakumeak ahalduntzeko beste adibide bat, emakumeak pornografia kontsumitzea da. Konfinamendu-asteetan pornografiaren kontsumoak nabarmen egin zuen gora adin-tarte guztietan, eta bereziki emakumeen artean. Ikasgeletan, neska askok publikoki esaten dute haiek ere pornoa ikusten dutela, ahalduntzen dituen zerbait bezala. Benetan da ahalduntzea edo maskulinitate hegemonikoaren eredua onartzea? Benetan kontsumitzen duten pornoa askatzailea da edo praktika oldarkor eta matxistak soilik indartzen ditu?
Azkenik, gogoeta egin nahi dugu emakume gazte batzuek ahalduntze erotikoko eremu bat eta diru-sarrera iturri on bat aurkitzen dutela dioten beste alderdi bati buruz. OnlyFansen fenomenoa da, pandemiaren ondorioz izugarri hedatu zen plataforma. Profil bat dutenei jarraitzaileekin eduki esklusiboa partekatzeko aukera ematen die, hileko tarifa baten truke. Ezaguna da, batez ere, eduki erotiko esklusiboa eskaintzen duelako, ia nahierara, eta, beraz, lan sexualaren modu berritzat har daiteke. Hasieran esan dugun bezala, gure bizitzetan aldaketa positiboak eragiteko helburuarekin ahalduntze erotikoa gure gorputzekiko eta desioekiko loturan oinarritzen dela uste badugu, OnlyFansek bermatzen du? Sistema neoliberal honek ez al du dirua lehenesteko modu berri bat aurkitu? Ez ote du emakume desiragarriaren mendetasun-eredua betikotzen?
Horrela, artikulu honetan adierazten saiatu garen bezala, emakumeen ahalduntzeak, sexualitatearen eta erotikaren bidez, hausnarketa kritiko sakona, kolektiboa eta errespetuzkoa ekarri behar du. Batez ere emakume gazteak, banaka eta kolektiboan ahalduntzearen garrantziaz jabetzeko.