Andatza-Ezkeltzu Bizirik! Taldeak antolatuta, hitzaldia emango du Aitor Leizak maiatzaren 2an. Plazida Otaño liburutegiko aretoan izango da, 19:30ean hasita. Ezkeltzun ikus ditzakegun hegaztiei buruzko hitzaldi honek emango dio irekiera Andatza-Ezkeltzu Bizirik! Taldeak prestatu duen erakusketari: enpresa pribatuak Zizurkil-Usurbil artean ezarri nahi duen zentral eolikoak izango lituzkeen ondorioak ikusgai egongo dira bi astez, maiatzaren 12 arte.

Maiatzaren 13an, larunbata goizez, Ezkeltzu gainera irteera berezia antolatu du taldeak: hegaztiei, ondare historikoari eta landareei buruzko azalpenak emango dituzten adituen laguntzaz, goiz pasako ibilbide zirkularra burutuko dute, hamaiketakoarekin biribilduz. 9:30ean Zizurkil Goiko Pedro Mari Otaño plazan da abiatzeko hitzordua.

Aitor Leiza hegazti adituari deitu diogu, hitzaldiaz galdezka:

Haize errotek zer eragiten diete hegaztiei?

Euskal Herria Afrika eta Ipar Europaren arteko puntu estrategikoan kokatuta dago: milioika hegazti pasatzen dira urtero Euskal Herri gainetik. Bi fluxu indartsu daude: bata itsasokoa eta bestea lehorrekoa. Hegazti migrariak Afrikara joaten dira negua pasatzera: badira neguan Afrika pasa eta Madagaskarreraino joaten diren hegaztiak eta udan Artikoraino joaten direnak habia egitera. Hegaztiek paso naturalak dituzte, leku batzuetatik gehiago pasatuko dira beste batzuetatik baino. Baina Euskal Herria zeharkatu beharra dute, bai ala bai, eta edozein lekutatik pasatu daitezke. Migrazioak batez ere gauez ematen dira eta gauez ez dira haize errotak ikusten... Beti oroitzen gara hegaztiekin, baina hegaztiez gain xaguzar migrariak ere badira eta hegaztien antzeko arazoa daukate.

Migrariak gure mendietan hiru modutan bizi dira: negua pasatzera etortzen dira Iparraldetik gure kostaldera eta horietako batzuek Afrikaraino jaisten dira baina ale batzuk hemen geratzen dira negua pasatzen. Beste hegazti batzuek bertan bizi dira urte osoan, eta beste hegazti batzuk umatzera etortzen dira hona, Afrikatik gora.

Bestalde, harrapariak daude. Hauen habiak bailaratan egon daitezke, gailurretik 200 metro edo kilometro bat beherago, baina hauen elikatzeko eremuak gailurrak dira. Gailur horietan dauden arratoi, sagu, sugeak jaten dituzte. Askotan ez dute lehen haize errotarekin talka egiten, baina haize errotaren besoek sortzen dituzten haize zurrunbiloen ondorioz, hurrengo haize errotarekin egiten dute talka.

Ezkeltzun bizi diren zein hegaztik eta landarek deitzen dizute arreta? Zergatik?

Ezkeltzun harrapariak dira kaltetuenak izango direnak. Harraparien artean dugu miru gorria: bertan habiak egiten hasi dira eta hori berria da, duela hamar urte ez zegoen ale bakarraren habiarik ere.

Landare aldetik, kontuan izan behar dugu Euskal Herrian benetako basoak oso gutxi direla, basoa oso sistema konplexua baita. Sistema konplexu horiek duela ehun urte suntsitu ziren, hektarea gutxi geratzen dira kontserbatuta eta elkarren artean loturarik gabe. Gainera, nekazaritza galtzeak mendian ditugun belardi, mosaiko eta ertzetako eskaiak (sasi eta zuhaixkaz egindako hesiak) galtzea dakar. Baserritarrekin batera egitura horiek desagertuko dira. Ekosistema horiek ongi datozkien hegaztiak ere gainbeheran daude eta horietako batzuek badaude Ezkeltzun, adibidez, belatz gorria.

Euskal Herriko espezie mehatxatuen zerrendatan badira hainbat landare eta hainbat hegazti. Arriskupean dauden espezie hauen kasuan, legearen arabera ikerketa egin behar da, hauek ez galtzeko zer egin eta inguru hori nola kudeatu behar den zehazteko. Agian, proiektu hauek egin ahal izateko nahita ez dituzte eginda espezie horietako bakoitzaren kudeaketa planak, kudeaketa planak egingo balira agian ezingo bailirateke horrelako jardueretako batzuek egin. Eusko Jaurlaritzari dagokio mehatxupean dauden espezieak izendatzea, baina Aldundiei dagokie espezie hauetako bakoitzaren kudeaketa plana egitea. Eta Jaurlaritzaren zerrendan mehatxupean dauden animalia eta landareen artean, oso gutxik dute kudeaketa plana idatzita. Gainera ez da soilik plana idaztea, hainbat urteren buruan errebisatu egin behar dira, eta ez da egiten.

“Ba, niri zer axola zait halako hegazti edo halako zomorro egon edo ez egon” esaten du tabernan herritar askok. Zer esango zenieke?

Ba al dakigu galzorian dagoen zomorro horrek zer eragin daukan landareengan? Adibidez, argi ikusten dugu erleekin: erleak desagertzen ari dira, eta erleak desagertzen badira polinizazioa galduko da eta ez dugu hainbeste fruiturik izango. Zomorro batek zer eragin izan dezakeen ez badakigu, ez genuke galtzen utzi behar, arriskuan dagoela jakinda.

Pentsa hegaztiekin zer egoeretan gauden: abere bat hiltzen denean, abeltzaina behartuta dago menditik kentzera. Zergatik? Era naturalean, hegaztien artean lehenbizi etorriko lirateke bele, erroi, miken familiakoak, haragi zati bigunak jatera. Eta haiek aterako duten zalapartarekin, sai zuria etorriko da atal bigunak jatera. Putreek ikusiko dute hegaztien jai hau eta haiek etorriko dira hezur arteko haragia jatera. Eta zikloa bukatzeko, hezurra jatera ugatza etorriko da. Hori guztia bultzatu beharrean, gizakiok joaten gara kamioiarekin hilda dagoen aberea jasotzera, eta aldi berean, janlekuak sortzen ditugu hegaztiek jan dezaten.

Ugatza, hezurrak jaten dituena, laster izango dugu gure mendietan. Kate trofikoan gailurrean dago, hezurrak txikitu eta jateko garatu den bakarra da. Aralarren hirukote bat dago, Urbasan beste bikote bat... eta tarteka beste mendietan ikusten dira.