Joxemiel Bidador zenak zeresana ematen jarraitzen du, hil zenetik 10 urte baino gehiago pasa direnean. Iruñeko ikerlariak utzitako disko gogorrean aurkitutako azken harribitxietako bat publikatu du Euskaltzaindiak joan den astean: Arturo Campiónen biografia bat, José Agerrek idatzia. Liburuaren protagonistak ez du aurkezpen handirik behar, XX. mende hasierako euskal abertzaletasunak Nafarroan izan zuen figura garrantzitsuenetakoa baitzen. Agerre, aldiz, ez da hain ezaguna agian.

Patxi Zabaletak Euskaltzaindiaren webgunean liburu honi buruz Sagrario Alemanekin batera emandako azalpenek jartzen dute argi pixka bat pertsonaia interesgarri honen gainean: “1919an izendatu zuten euskaltzain; hain zuzen ere, Euskaltzaindia lehenengo lau kide izatetik hamabi kide izatera igaro zenean. Beraz, Agerre Nafarroako bigarren ordezkaria izan zen Campiónen atzetik”, azaldu du Zabaletak. 1931tik aurrera kargu inportanteak izan zituen Nafarroako prentsa abertzalean –Amayur aldizkaria zuzendu zuen, baita La voz de Navarra egunkaria ere–, 1936ko gerrak ibilbide hori eten zuen arte. Ez zion idazteari utzi ordea, eta gerraosteko haren ekoizpenari erreparatuta, kontu deigarri bat agertzen da: euskaraz idazten hasi zen. Hain justu Joxemiel Bidadorrek jaso zituen 1949tik 1962an zendu zen arte Agerrek idatzitako poemak Jose Agerre Santesteban. Gerra ondorengo olerki lanak (1949-1962) liburuan.

Eta orain jakin denez, Iruñeko Udalak argitaratutako liburu hori ez zen izan Agerreren paperen artean Bidadorren aurkitu zuen urre bakarra. Euskaltzaindiak publikatu duen Biografía de Arturo Campión lana ere eskuratu zuen, itxura guztien arabera Agerrek argitaratzeko asmorik gabe idatzitakoa, baina Alemanek azaldu duenez, ez horregatik garrantzirik gabekoa. “Campiónen biografia hau interesgarria da oso, Campión ezagutu zuen batek idatzia delako. Zuzeneko testigantza ematen digu, arras objektiboa izanen ez bada ere askotan, Agerrek Campión miresten baitzuen. Geroztik, Campióni buruz asko idatzi dute, ez ordea, bizirik ezagutu zutenek”.

Hori bai, irakurlearen eskuetara iritsiko dena Agerreren jatorrizko testuaren bertsio moldatua izango da, Bidadorrek egindako edizioa. 2010ean hil zen historialariak jatorrizkoari “aldaketa sakona” egin ziola azaldu du Zabaletak, Agerrek “miresmen handiegia” ei ziolako Campióni. Horrek bultzatuta, biografia baino Campiónen hagiografia idatzi zuela uste zuen Bidadorrek eta bere sen kritikoari jarrituz, moldaketak egin zizkion, baita sarrera bat ere.

“Basamortuan putzua ateratzeko zale” zela idatzi zuten Jon Alonsok eta Patxi Larrionek Bidador hil zenean lau eskutara idatzi zuten testu batean. Orain arte ezagutzen zitzaizkion ikerlan eta aurkikuntzei esker –Materiales para una historia de la literatura vasca en Navarra edo Klasiko bitxi, arront klasiko liburuak, adibidez– irakurleek euskal literaturaren historiaren ikuspegi zabalagoa izan dezakete. Campiónen biografia argitaratu berri honek ere, euskalari eta politikariaren alderdi berriak ezagutzeko parada emango du.