U 30 di marzu, à u Paesu Bascu hà da principià l’ivinimentu u più pupularu ch’eddu poschi fà un paesu à favori d’a so lingua. Millai è millai di parsoni ci ani da participà passèndusi da a mani à a mani un tistimoniu chì simbulizeghja a so lingua cumuna. Durenti à 11 ghjorna è 10 notti, in una festa ch’hà da durà più di 210 ori, a Korrika, si farà à nantu à più di 2300 chm è franchendu a maiò parti di i cumuni di u Paesu Bascu, tuttu currendu. Da ramintà chì u Paesu Bascu si trova in a parti suttana di a Francia è à u Nordu di a Spagna.
Si poni truvà unipochi di màghjini di l’ùltima idizioni di a Korrika, n’a videò quì sottu:
L’urganizatori mèttini un missagiu sicretu n’u tistimoniu, è dopu à essa statu in manu di milai di parsoni, ‘ssu missagiu hè lettu quand’edda si faci a festa à a ghjunta. Hè sempri cunsidaratu com’è un unori u fattu di purtà u tistimoniu in legnu chì cunteni u sìmbulu bascu è inghji individu, associu o urganìsimu, « compra » i chilòmitri à favori di a lingua basca. I scoli AEK chì insègnani l’Euskara è alfabitizèghjani i maiori, urganizèghjani l’ivinimentu è i solda accolti in ‘ssu crowdfundig giganti li sò dati.
Hà mancatu pocu ch’edda sparissi L’Euskara è ‘ssa lingua sparta da mezu à un millionu d’aienti à pocu pressu, hè sempri in prìculu d’appressu à l’UNESCO, è più particularmenti in certi loca. Pò avè unu statutu di lingua ufficiali ma cuncerna una parti chjuca d’u tarritoriu. Intantu, tuttu u paesu hè adunitu par vìa di a Karroka chì si faci n’una ambienza fistiva. I citadini attivi par l’Euskara, dopu à avè urganizatu azzioni, prufìttani di a Korrika in u so rughjonu par fassi senta è purtà rivindicazioni.
A Korrika, urganizata da AEK, hè un ivinimentu criatu da a sucità civili. Hè rializata tutti i dui anni. Quistu annu sarà a 20a idizioni. Vistu u successu scontru, d’altri cumunità chì t’ani una lingua minuritaria ani cumenciu à falla ind’è d’eddi : si corri à favori di a lingua lucali in Catalogna, in Irlanda, in Britagna, à u Paesu Gallesu, in Galici è à u Val d’Aran.
Parchì hà bisognu di a Korrika, l’Euskara?
L’Euskara hà cunnisciutu unu rinculu di u so usu, sopra à tuttu ‘ssi ùltimi trè sècula. Cunniscendu solu l’Eusakara, i baschi sò stati ghjucati à a risa, inghjuliati è ancu duvìani pagà una amenda. Cù d’altri fattori pulìtichi, a prissioni psicculògica hà avutu unu rolu di primura par fà ch’eddi cambièssini a so lingua l’aienti. I pulìtichi linguìstichi di a Spagna è di a Francia ani avutu un iffettu direttu contru à l’Euskara. Ni sò cunvinti a maiò parti di i linguisti.
«L’anneddu» hè u sìmbulu u più forti di a riprissioni cunnisciuta da l’Euskara. Era intirdittu di parlà bascu à a scola, è quandu u insignanti sintìa un ziteddu parlà in ‘ssa lingua, li daghjìa « l’anneddu » par ch’eddu fessi listessu cù i so cumpagni. Si duvìani dinuncià l’uni è l’altri è l’ùltimu ch’avìa l’anneddu in fin’di sittimana era punitu, suventi fisicamenti. Mori n’èrani ghjunti à udià a so lingua è dopu dicidìstini d’ùn trasmèttala più à i so fiddoli par ch’eddi ùn cunniscìssini ancu eddi a listessa sorti. I tistimunianzi accolti in tuttu u Paesu Bascu mòsciani ch’edda fussi giniralizata a pràtica di «l’anneddu», omancu ‘ssi dui ùltimi sècula, è sò sempri numarosi quiddi chì n’ani suffertu.
Sottu à a dittatura, ch’hà duratu una quarantina d’anni, a lingua basca fusti cumplittamenti intirditta. Asistìani ancu Vardii Urbani n’i carrughja par stà à senta è punì l’aienti sigondu à ciò ch’eddi parlàiani. Sfassòstini guasgi l’Euskara da a vita pùblica, prisintèndula com’è una lingua upposta à a mudarnità.
Cumenci in l’anni 50 po rinfurzati in l’anni 60, scoli clandistini fùstini criati n’u Paesu Bascu. Tandu nascisti una mossa nuvatrici à favori di a lingua. In l’anni 70, inveci ch’eddu era à u so parussìsimu u clima pulìticu, millai di parsoni imparòstini à leghja è à scriva in bascu. Hè par quissa chì u muvimentu baschizanti hà criatu i scoli AEK. A dittatura spagnola compia, in u 1980, avendu bisognu di solda, certi idialisti ani imaginatu a Korrika.
Ancu s’eddi sò passati 35 anni, l’Euskara ùn hè micca ufficiali n’una parti maiori d’u tarritoriu ‘nd’eddu hè parlatu. Or par ‘ssi loca, i scoli pùblichi ùn òffrini a pussibilità d’imparà in bascu. Tandu millai di ziteddi dèvini fà millai di chilòmitri à l’annu par imparà in bascu drentu à l’ikastola d’altri paesa. Ind’ eddu hè ufficiali l’Euskara, ancu s’eddi sò stati fatti prugressa cù certi urganìsimi, u guvernu spagnolu poni sempri una lagnanza contru à i mirrìi chì funziunèghjani in bascu. Di più, hè statu sarratu u solu ghjurnali in lingua basca, Egunkaria, da a pulizza spagnola in u 2003. ‘Ssu ghjurnali era natu cù u finanzamentu di a pupulazioni è membra è dirizzioni èrani stati marturiati: hè unu ricordu chì stà impressu in a menti di l’aienti. Da u cantu francesu, solu a lingua francesa hè ufficiali è ci sò stati prucessa contru à l’ikastola ma ancu contru à un paesu, di ghjinnaghju scorsu, parchì avìa ricunnisciutu l’Euskara com’è lingua ufficiali.
“Sorti l’Euskara è tutti andemu à a Korrika”
I sperti dìcini chì a mità di i 7000 lingui parlati n’u mondu hà da spariscia drentu à ‘ssu sèculu. Ancu s’eddu ferma tamantu travaddu à fà par nurmalizà a lingua, à u Paesu Bascu ùn emu lacatu pèrdasi a lingua.
Si pò leghja drentu à parechji mirrìi, cumercia è caffè, à nantu à Tee-Shirts, citazioni com’è “L’Euskara hè u nosciu solu duminiu lìbaru”, “Ùn si perdi una lingua parchì ùn hè imparata da quiddi ch’ùn la sani, ma solu parchì quiddi chì a cunnòscini ùn la pàrlani micca», o « Quantu eddu era beddu di sèntati parlà in bascu ». Grazia à a fiirtà di fà avanzà l’ivinimentu giganti Korrika chì chjama à u travaddu cintinai di vulintarii, millai d’anònimi sarani tocchi d’una inirgìa chì l’hà da pirmetta di cuntinuà à agì pà a lingua basca. Cussì s’ani da imancipà è avarani a so pròpria visioni d’u mondu.
Korsikerara itzultzailea Micheli Leccia
Ingurumen-inpaktuaren berri izateko eta, hurrengo edizioei begira emisioak murrizteko egin du azterketa Lander Crespo klima adituak. Garraioa izan zen Korrikako azken edizioan isurketa gehienen jatorria.
Bilboko Alde Zaharreko Korrika batzordeak auzoan egin zuten ekimen bat baimenik gabe antolatzeagatik udalaren 1.500 euroko isuna salatu du. Ekintza hau arau-hauste larritzat jo zuen udalak, eta auzokideek espazio publikoaren erabilera defendatu dute.
Irundik Baionara, ezin ezkutatuzkoa izan da 23. Korrikak eragindako harrotasuna. ‘Herri Harro’ leloak zentzua hartu duela ikusi dugu lekuko hartzaileen aurpegietan, eta atzetik euskararen alde oihuka aritu diren korrikalariengan. Bakoitzak bere gorputzetik eta bere... [+]
1.700.000 ikustaldi izan ditu EiTBren emanaldiak –Hamaika TBrenak gehitu behar zaizkio–. Pozik agertu dira AEKko arduradunak: “Inoizko Korrikarik erraldoi eta anbiziotsuena lortu dugu, herria harro egoteko modukoa”.
11 egunetan bizipen hunkigarri asko bizi dituela esan du Ane Elordik Euskadi Irratian. “Aje emozionala, bi urtetan egindako lana, kideak ondoan izanik, eskertza, babesa, Euskal Herri osoa Baionan elkartu da... Momentu oso bereziak bizi izan ditugu azken egunean”.
2.700 kilometro eginda, martxoaren 24arekin heldu da Korrikaren lekukoa Baionako Askatasun plazara, eta mezu sekretua irakurri du Garazi Arrulak. Egun osoko festa handia antolatu dute kultur eragileekin auzolanean: Ibil Bedi, Anje Duhalde, Xiberoots, txarangak,... [+]
43 urte igaro dira AEK-k lehenengo Korrika antolatu zuenetik 1980an. Lekukoak egindako ibilbideen, leloen, abestien eta omendutako pertsonen errepasoa jarraian.
Garazi Arrrula Ruiz izan da aurtengo Korrikaren mezugilea. Txalaparta argitaletxeko editorea da tafallarra. Baionan, milaka euskaltzaleren aurrean, esan du euskara ez dela "ez altxor, ez oroitarri, ez toponimia. Euskarak hegemonia hartzeaz ari gara". Eta gehitu du... [+]
AEKren mezua bertako kide Maider Heguyk eta Bixente Claveriek irakurri dute. Erakundeei “hizkuntza politika ausarta eta sendoa” eskatu diete eta ez “brilli-brillizko bilgarria”. Konpromiso eta baliabide gehiago eskatu dituzte. Gogorarazi dute oraindik... [+]
23. Korrika makina bat irudi esanguratsu egiten ari da, eta dagoeneko oso ohituta gaude jendetza ikustera "Harro Herri" leloaren atzetik korrika. Baina gauean zer pasatzen da? Larunbatetan ere, jendea festan dagoen bitartean, lekukoa norbaitek sostengatzen du. Nafarroa... [+]
Korrika egunez egun erakusten ari da pasatzen den txoko guztietan nola pizten duen harrotasun sentimendua, euskaldun izatearen harrotasunarena. Emozio horixe da, batik bat, euskara transmititzen jardun duten adineko pertsona horiena.